Allah sevgisi

İnsan ona kiçik qulluq göstərən və ya yaxşılıq edən bir insana bu gözəl davranışından duyduğu məmnuniyyəti dərhal göstərmək istəyir. Məsələn, onu evində saxlayan, qulluq göstərən şəxsə minnətdarlıq edir, xüsusilə də ev sahibi diqqətli insandırsa və heç bir söz soruşmadan qonağın hər ehtiyacını tamamilə ödəyirsə... Ciddi xəstəliyi olan insan da həkimin müalicəsi ilə şəfa tapanda ona necə təşəkkür edəcəyini bilmir. Bir insan yolu keçərkən onu maşın vurmasından xilas edən insana həyatını borclu olduğunu söyləyib həmin adamı mükafatlandırmaq istəyir və ona olan minətdarlığını göstərmək üçün əlindən gələn hər şeyi edir. Hər insan ona sürprizlər edən, gözəlliklər bəxş edən, yaxşılıqlar edən şəxsləri çox sevir, onlara qarşı hörmət və qayğı göstərməkdə səhv etməməyə çalışır.
Ancaq bəzi insanların unutduğu çox mühüm həqiqət var: Bir insanı sevindirən, onun qayğısına qalan, ona gözəl ruzilər, nemətlər bəxş edən, xoşuna gələn mənzərəni yaradan, hər səhər oyananda ona həyatını yenidən bəxş edən, onu təhlükələrdən qoruyan, xəstələnəndə ona şəfa verən, dərmanlar vasitəsilə ağrısını kəsən və ya kədərini unutduran, bütün canlı və cansız varlıqların sahibi Allahdır. Odur ki, insan sahib olduğu nemətlər və qarşılaşdığı gözəlliklərə görə sevgisini, hörmətini, minnətdarlıq duyğusunu, vəfasını və şükrünü Allaha yönəltməlidir. Bir insana köməyə görə təşəkkür edərkən onu bu yardıma ilhamlandıraraq rəhmətini çatdıranın Rəbbimiz olduğu qətiyyən unudulmamalıdır. Allah bir ayədə belə bildirmişdir:
Quranda hz. İbrahimin Allaha olan duasında Rəbbimizin insanlar üzərindəki bu rəhmətini belə ifadə etdiyi bildirilir: Allah hər insana yoxdan bir can vermiş, dünyanı onun üçün ən gözəl və ən uyğun şəkildə yaratmışdır. Məsələn, dünyanın hər yerində insanlar rahatlıqla nəfəs alıb-verə bilirlər. Allah rəhməti ilə atmosferdəki qazların nisbətini insanlar üçün ən uyğun nisbətdə təsbit etmiş və yaratmışdır. Bir çox insan havasız otaqda nə qədər çətin nəfəs alıb-verdiyini bilir. Havasızlıq artdıqca insanın keçirdiyi sıxıntı hissi də artır. Biz güclə nəfəs alıb-verə biləcək dünyada da yaşaya bilərdik. Ancaq tənəffüs etdiyimiz hava Allahın rəhməti və diləyi sayəsində heç vaxt bizə sıxıntı vermir, əksinə, bizi rahatlaşdırır, xoşumuza gəlir.
Allah yer üzünün hər yerində növbənöv meyvələr, tərəvəzlər və bitkilər yaratmışdır. Əgər Allah istəsəydi, dünyada bir növ qida olardı və bu qidanın dadı da bizə heç ləzzət verməyə bilərdi. Biz sadəcə olaraq yaşamaq üçün bu qidanı yemək məcburiyyətində qala bilərdik. Bu qidadan başqa  torpaqdan bir şey istehsal etmək imkanımız olmazdı. Ancaq Allah sonsuz mərhəməti və şəfqəti ilə insanlar üçün növbənöv meyvə və tərəvəzlər yaratmışdır.
Üstəlik, bunların hər birinin dadı bir-birindən fərqli və gözəldir. İnsan yaşamaq üçün yemək məcburiyyətindədir, amma Allahın rəhməti sayəsində bir yandan da bütün bunların ləzzətindən böyük zövq alır.
Allahın yaratdığı heyvanlar da insanlar üçün müxtəlif gözəlliklərlə yaradılmışdır. Məsələn, at, dəvə, it kimi itaətkar heyvanlar insanlara yardım edirlərsə, quş, pişik kimi ev heyvanları da özlərini sevdirən xoş xüsusiyyətlərə malikdirlər.
Tənəffüs etdiyimiz havadan yer üzünə enən yağışa, torpaqda yetişən məhsullardan yeraltı sərvətlərə, xoşumuza gələn heyvanlardan əsas həyat qaynağı olan suya qədər təbiətdəki hər şey ən kiçik səy belə göstərilməsinə ehtiyac duyulmadan bizə çatır. İnsanın yaşaması və ömrünü davam etdirə bilməsi üçün kainatda son dərəcə təfərrüatlı proseslər baş verir, son dərəcə həssas nisbətlər anbaan qorunur.
İnsandan başqa bütün canlılar sahib olduqları xüsusiyyətlərin fərqinə vara bilmirlər. Bir dovşan nə qədər sevimli olduğunun fərqində olmadan yaşayır. Kəpənək qanadlarındakı simmetriyanın, naxışların və harmoniyanın şüurunda deyil. Sahib olduğu rənglər, naxışlar və simmetriya tovuz quşunu olduqca cazibədar edir. Amma o nə üçün var olduğunu belə bilməyən və gözəllikləri dərketmə qabiliyyəti olmayan canlıdır. Quyruğundakı rənglər və naxışlarla dünyanın ən gözəl mənzərələrindən birini nümayiş etdirən bu varlıq insanların Allaha şükr etmələri və Allahın yaradıcı gücünü görə bilmələri üçün yaradılmış nemətlərdən yalnız biridir.

Allah bütün bu canlılardakı gözəl görünüşləri insanlara nemət olaraq verir. Buna görə də insanın canlılardakı estetikanı, simmetriyanı və rəngləri görüb Allahın gücünü  lazımınca qiymətləndirə bilməsi və bütün bu gözəlliklərin yaradıcısı olan Rəbbimizə ən gözəl şəkildə şükr etməsi vacibdir.

Allahın yer üzündə yaratdığı gözəlliklər o qədər çoxdur ki, saymaqla bitməz. Məsələn, qızılgülün görünüşündə qüsursuz estetika var. Yarpaqları son dərəcə səliqəli və simmetrik düzülüşə malikdir. Yarpaqların üstü isə çox keyfiyyətli parça olan məxmər yumşaqlığındadır. Təbiətin ən gözəl və ən canlı rənglərindən meydana gəlmişdir. Palçıqlı və qapqara torpaqda bitməsinə baxmayaraq, rənqlərində bulanıqlığa və ya kirə rast gəlinməz. Ətri isə dünyanın ən inkişaf etmiş texnologiyalarından istifadə edilsə belə, bənzəri əldə edilə bilməyəcək xüsusiyyətlərə malikdir. Ən keyfiyyətli ətrin belə müəyyən müddətdən sonra qoxusu ağırlaşdığı halda, qızılgül daima təzə qalan, insana zövq verən möhtəşəm ətir verir. Ancaq gül də bu xüsusiyyətlərinin heç birinin fərqində deyildir. Bütün bu xüsusiyyətləri ilə gül insan üçün böyük nemət olaraq yaradılmışdır.

Yer üzündəki hər gözəllik həm Rəbbimizin neməti, həm də Onun sonsuz gözəlliyinin bir bənzəridir. Buna görə vicdan sahibi olan və düşünən hər insan bütün bu gözəlliklərin əsl sahibi olan Allaha böyük sevgi ilə bağlanır. Allah bütün yaratdıqlarında insanlar üçün düşünüb öyüd alacaq dəlillər olduğunu bildirir:

Bura qədər saydıqlarımız insanlara verilmiş nemətlərin çox az bir qismidir. Bunlarla bərabər, həyatımızın davam etməsi üçün saysız amillərin bir yerdə olması lazımdır. Əslində, yuxarıda verilən nümunələrdən birini belə düşünmək Allahın insanlara olan mərhəmətini anlamağımız üçün kifayətdir. Allahın lütfü ilə ağıla, mühakimə etmə qabiliyyətinə malik olan insanın bu qabiliyyətlərindən Allahı tanımaq və bilavasitə onu çox sevmək üçün istifadə etməsi lazım gəlir. Çünki vicdanını dinləyərək ətrafında olan mükəmməl nizamı dərk edə bilən insanlar üçün bütün kainat Allaha olan sevgilərini artıran səbəblərlə doludur. Bunları hərtərəfli düşünən bir insan təbii olaraq Allahı lazımınca dəyərləndirib sevə bilər.

Həmçinin, Allah Quranın bir çox ayəsində insanlara onlara verdiyi nemətlər haqqında düşünmələrini bildirmiş və nemətlərdən bəzilərini insanlara xatırlatmışdır. Bu ayələrdən bəzilərində belə buyurulur:

Yuxarıdakı ayələrdə sayılan nemətlər Rəbbimizin insanlara dünya həyatında verdiklərinin sadəcə olaraq çox az bir qismidir. Allah bu ayələrin davamı olaraq «əgər Allahın nemətlərini sayacaq olsanız, sayıb qurtara bilməzsiniz. Allah bağışlayan və rəhm edəndir» («Nəhl» surəsi, 18) şəklində buyurur. İnsanın yalnız burada sayılan nemətlər haqqında düşünməsi belə Allahın insanlar üzərindəki sonsuz ehsanını, şəfqət və mərhəmətini anlaması üçün kifayətdir. Bizə can verən, yaşamağımızı təmin edən, bizi sevindirən, xoşumuza gələn hər varlığı və hadisəni yaradan Allahdır. Buna görə də insan hər an Allaha yönəlməli, sahib olduğu hər şey üçün Rəbbimizə şükr etməli, Ona güclü bir sevgi ilə bağlanmalıdır. İnsan necə yoxdan var olduğunu, necə can sahibi olduğunu və ana bətninə düşməsindən bu gününə qədər necə qayğı ilə qorunduğunu düşünəndə, Allahın onun üzərindəki rəhmətini, sonsuz mərhəmət və şəfqətini görür. Allah «Məryəm» surəsində insanları yaradılışları üzərində düşünməyə çağırır:

Allah hər insanı ana bətnində son dərəcə təhlükəsiz, şikəst qalmayacağı, ağrı hiss etməyəcəyi bir yerə, ona heç bir zərər gəlməyəcək şəkildə yerləşdirir.

Dünyaya gələn hər bir körpə üçün lazım olan hər şey milyardlarla il öncədən hazırlanmışdır. Tənəffüs edəcəyi havadan lazımlı qidaları alacağı ana südünə qədər hər şey hazır şəkildə onu gözləyir.

Hər insanın vücudu bütün həyatı boyu Allahın yaratdığı qüsursuz sistem sayəsində qorunur. Məsələn, ürək insanın həyatı boyu dayanmadan döyünür, ancaq insan bunu təmin etmək üçün heç bir şey etmək məcburiyyətində deyildir. İnsana yalnız ürəyinin hər saniyə döyünməsi üçün lazım olan əmri vermək vəzifəsi tapşırılsaydı belə, həyatı çox çətinləşərdi; yata bilməz, yemək yeyə bilməz,  bundan başqa heç bir iş görə bilməyəcək hala düşərdi. Lakin Allah həyatının ilk günündən etibarən hər insanın ürəyinə ölənə qədər işləməsi əmrini verir. Beləliklə, ürək insanın ömrü boyu, bir an belə dayanmadan Allahın nəzarətində işləməyə davam edir.
İnsanın özünə məxsus olduğunu iddia etdiyi bədəninin üzərində heç bir hakimiyyəti yoxdur. İnsana bütün hüceyrələrinə qədər hakim olan yalnız uca Rəbbimizdir. Böyük sürətlə axan qana, ürəyin tutduğu qan miqdarına, qanın laxtalanma müddətinə, tənəffüs, həzm, müdafiə, sinir sisteminə və burada saymadığımız bir çox sistemlərə insanın özbaşına nəzarət  etməsi və ya bunları idarə etməsi qeyri-mümkündür.

İnsan hər şeyə görə Allaha möhtacdır. Allah bu həqiqəti bir ayəsində belə bildirir:

Səhərlər yuxudan oyanarkən vücudumuzda yaşamağımız üçün lazım olan hər bir hissənin qüsursuz olaraq işlədiyinə şahid oluruq. Rahatlıqla nəfəs ala bilir, gözlərimizi açanda heç bir əziyyət çəkmədən və vaxt keçməsini gözləmədən rəngarəng bir dünya görürük.

Səsləri hər zaman eyni dəqiqliklə eşidə bilirik, çox rahatlıqla qoxu hiss edir, yemək yeyə bilirik. Qəbul etdiyimiz qidalardakı vitaminlərin vücudumuzda hansı nahiyəyə getməsi, saysız mikrob və viruslarla orqanizmimizin necə mübarizə aparması, bir əşyanı görmək üçün beynimizdə görüntünün necə əmələ gəlməsi kimi incəliklər üzərində heç vaxt düşünmək məcburiyyətində qalmırıq.

Heç bir çətinlik çəkmədən bir gün, bir il, hətta illərlə öncə nələr etdiyimizi xatırlaya bilir, bütün bunları yaddaşımızda saxlaya bilirik. Ən mühüm olanı isə bu qədər həssaz tarazlıqlar üzərində işləyən bir vücuda sahib olmağımıza baxmayaraq, sağlam və gümrah oluruq. Çünki insan hər an Allahın nəzarətində olan dar bir sistemdən asılıdır. Bax, buna görə də insan Rəbbimizin ona bağışladığı bu qüsursuz sistemlər və verdiyi nemətlər haqqında düşünməlidir. Allah Quranda insanın bu üstün yaradılışını bizə belə xatırladır:

Göründüyü kimi, insan təkcə öz orqanizminə baxaraq belə Allaha dərin və güclü bir sevgi ilə bağlanmaq üçün çox sayda dəlil tapa bilər. Üstəlik, yalnız insan bədənində deyil, kainatdakı hər varlıqda insanlara verilmiş bənzərsiz nemətlər vardır. Bütün bunlar tək və həqiqi dostumuz olan Allahın bizim üçün yaratdığı və qoruduğu qeyri-adi nemətlərdir.

Bu incəlikləri düşünən insan onu yaradan, həyat verən və yaşadan Allaha hər an möhtac olduğunu, Allah istəməsə, nəfəs belə ala bilməyəcəyini görər, Allahın onun ən yaxın dostu və himayəçisi olduğunu anlayar. Allah bu həqiqəti «Ənkəbut» surəsində belə bildirir:

Sonsuz ədalət və mərhəmət sahibi olan Rəbbimizin yaratdığı hər hadisə, verdiyi hər hökm insanlar üçün ən xeyirli və ən gözəl olandır. Xoşagəlməz görünən hadisələrdə belə Allahın yaratdığı bir çox xeyir, gözəllik və hikmət vardır. Allah bu həqiqəti bir ayəsində belə bildirir:

Bu həqiqəti bilərək yaşayan möminlər qarşılaşdıqları hər hadisədən, eşitdikləri hər danışıqdan razı olar, hər an Allaha yönələrək, yaratdıqları üçün Ona şükr edər, Allahın onlar üçün ən xeyirlisini və ən gözəlini yaratdığını bilərək Allahı sevgi və təriflə zikr edərlər.

Sonsuz mərhəmət və şəfqət sahibi olan Rəbbimiz göndərdiyi kitablar və peyğəmbərlər vasitəsilə insanları ən gözələ və ən asan olana çağırmışdır. Allahın bizi çağırdığı din əxlaqı çox asandır, ibadətlər hər insanın gücü çatacağı şəkildədir. Allah gücü çatmayanlar üçün də bir çox asanlıq bildirmiş, onlara Rəbbimizin rizasını qazana biləcəkləri yolları göstərmişdir. Allah dininin asan olduğunu ayələrində belə bildirir:

Allah başqa bir ayəsində isə insana gücü çatmayacağından artığını yükləmədiyini bildirir:

Allahın insanlar üçün yaratdığı asanlıqlar Onun mərhəmətinin, bağışlayan olmasının və şəfqətinin təzahürüdür. Allah bəndələrini asan dinə cavabdeh etmişdir və dünyadakı bu asan imtahanın sonunda insanı bənzərsiz gözəllikdə, insanın xəyalına belə gətirməyəcəyi mükəmməllikdə olan nemətlərlə zəngin olan sonsuz cənnət həyatı ilə müjdələyir:

Allah heç bir şeyə ehtiyacı olmayandır, hər cür əskiklikdən uzaqdır. İnsanların isə Allaha ibadət etməyə və gözəl əxlaq göstərməyə ehtiyacları var. Dünyanın ən zülmkar, ən imansız insanı da Allaha heç bir şəkildə zərər verə bilməz. Allah canlı və cansız bütün varlıqların tək hakimi və tək sahibidir. Buna baxmayaraq, Allah insanlara gözəl davranışlarına görə onları mükafatlandıracağını bildirir. Bu, Allahın  bağışlayan və böyük rəhmət sahibi olmasının dəlillərindən biridir.

Allahın insanları qaranlıqlardan nura çıxaran haqq kitablar endirməsi və onları doğru yola çağıran elçilər göndərməsi də Rəbbimizin rəhmətinin təzahürlərindəndir. Allah haqq kitabı olan Quranı insanlara doğrunu və yanlışı bildirən nur etmiş, onunla insanlara hər şeyi açıqlamışdır. Rəbbimiz insanları cavabdeh etdiyi hər cür ibadəti, inancı və davranış şəklini açıq-aydın ayələri ilə bizə bildirmişdir.

Allah Quranı qorumuş, tək bir hərfinin belə dəyişməsinə izn verməmişdir. Allah bu həqiqəti ayələrində belə bildirir:

Qiyamətə qədər qorunacaq olana və bizim üçün qanun olana, qüsursuz və əskiksiz yol göstərənə sahib olmaq insanlar üçün böyük nemət və asanlıqdır. Allah Quranın möminlər üçün əhəmiyyətini belə bildirir:

Bundan başqa, Allah tarix boyu insanlara elçilərini də göndərmişdir. Allahın seçdiyi elçilər çox etibarlı, təqva sahibi, ədalətli, gözəl əxlaqlı və çox xeyirli kimsələrdir. Elçilər yalnız Allahın rizasını axtarmış, ölümdən belə çəkinmədən, insanları doğru yola çağırmaq üçün həyatları boyu mübarizə aparmışlar. Allahın elçilərinin başqa bir xüsusiyyəti də çox şəfqətli, möminlərə qarşı çox mehriban, onları qoruyub qayğısına qalan, dərin düşüncəli, diqqətli və fədakar şəxslər olmalarıdır. Allahın tarix boyu seçdiyi bütün elçilərin bu qədər gözəl xüsusiyyətlərə sahib olmaları Rəbbimizin möminlərə böyük lütfüdür.

Allahın insanlara hər şeyi açıq bildirmiş olması, haqq kitablar və etibarlı elçilərlə onları asan olan bir yola çağırması Allahın insanlar üzərindəki rəhmətinin və qoruyuculuğunun bir təzahürüdür. Allah tarix boyu insanlara rahatlıq yaratmış, istəklərini onlara ən gözəl vasitəçilərlə çatdırmış, çağırışına tabe olanların himayəçisi və qoruyucusu olacağını vəd etmiş və bütün bunlardan sonra onları sonsuz gözəllikdə olan cənnəti ilə müjdələmişdir. Rəhman və Rəhim olan Allah dünyada da, axirətdə də insanlara rəhm edən, onları qoruyan, nemətləndirən, sonsuz şəfqət sahibidir. Düşünən, ağıl və vicdan sahibi olan hər insan ona verdiyi bütün bu nemətlər üçün Allaha ən gözəl şəkildə şükr edər və Rəbbimizə səmimi sevgi və təslimiyyətlə bağlanar.

Allah sonsuz bağışlayandır. Quranın bir ayəsində Rəbbimiz bu həqiqəti bizə: sözləri ilə bildirir.
Allah bütün insanlara bir zaman təyin edir. Həqiqətən, iman edənlər üçün bu, çox xeyirli zamandır. Allahdan qorxub çəkinən hər insan ən kiçiyindən ən böyüyünə qədər hər günahı üçün Allaha tövbə edib, Onun bağışlamasını diləyə bilər, günahlarından keçməsini uma bilər. İnsan tövbəsində səmimi olduğu zaman Allah hər günahı bağışlayandır. Allahın sonsuz bağışlayan olması Quranda belə bildirilmişdir: Allah sonsuz bağışlayan olduna görə, insan üçün hər zaman qurtuluş ümidi vardır. Tövbələri qəbul edən, fəzilət və rəhmət sahibi olan Rəbbimiz insanlara olan mərhəmətinə görə onlara həyatları boyu qurtuluş imkanı yaratmış, onlara tövbələri qəbul edən olduğunu bildirmişdir. Allahın bütün bu nemətlərinə və rəhmətinə baxmayaraq, Allahı unudanlar, Ona möhtac olduqlarının fərqində olmadan yaşayanlar, həqiqətən, qəflət içindədirlər. Dünya həyatında Rəbbimizin rəhmətini, sevgisini və nemətlərini lazımınca dəyərləndirməmələri bu kimsələrin axirətdə cəhənnəm əzabı ilə qarşılaşmalarına səbəb olacaqdır.
Allaha səmimi qəlbdən yönələn, Onun yolunda olan hər insan Rəbbimizin onu qoruduğuna, Onun doğmalığına və yaxınlığına hər an şahid olur. Allah səmimi qəlbdən edilən, haramdan uzaq olan və halal olan hər işdə möminlərin yolunu açır, onlara rahatlıq verir. Allah Quranın bir çox ayəsində möminlərə mütləq yardım edəcəyini, onları qoruyacağını və daima yüksək məqama gətirəcəyini vəd edir. Allah bu ayələrdən birində belə buyurur:

Allahın hər an köməyi ilə dəstəklədiyi möminlərə dair ən gözəl nümunələrdən biri hz. Musanın həyatıdır. Hz. Musa yaşadığı şəhərdən qaçdıqdan sonra Allaha «Ey Rəbbim! Mən Sənin mənə nazil edəcəyin xeyirə möhtacam!» («Qəsəs» surəsi, 24) deyərək dua etmişdir. Allah onun duasını qəbul etmiş və onu bir qövmlə qarşılaşdırmışdır. Beləliklə, hz. Musa etibarlı insanların yanında qalmaq və işləmək imkanı tapmışdır.

Allah hz. Musaya peyğəmbərlik verdikdən sonra hz. Musanın istəyinə görə, onu qardaşı hz. Harun ilə dəstəkləyərək gücləndirmişdir. Firon və onun ordusunun hz. Musanın və hz. Harunun üzərinə düşdükləri zaman Allah yenə onlara yardım etmişdir. Allah dənizi yararaq hz. Musa və yanındakılara keçə biləcəkləri bir yol açmış, firon və ordusunu isə suda boğmuşdur. Allah hz. Musa və hz. Haruna etdiyi köməyini «Saffat» surəsində belə bildirir:

Allah hz. Nuha da yardım etmiş, qövmünə gələcək tufandan onu və digər insanları qorumaq üçün hz. Nuha gəmi düzəltməsini vəhy etmişdir.

Allah hz. İsanı çarmıxa çəkilib öldürülmək üzrə ikən onu öz qatına yüksəldərək qorumuşdur. Allah hz. Yusifi zindandan xilas etmiş, onu yüksək mövqeyə yüksəltmişdir. Rəbbimiz Peyğəmbərimiz hz. Muhəmmədə (s.ə.v.) də daima yardım etmiş, onun üzərindəki yükü daima yüngülləşdirmişdir. Allah Quran ayələri ilə Peyğəmbərimizin (s.ə.v.) himayəçisi, qoruyucusu və yardımçısı olduğunu müjdələyərək möminlərin qəlblərinə rahatlıq və inam duyğusu vermişdir.

İnsan hər an Allaha möhtacdır. Heç bir insanın Allahdan başqa yardımçısı yoxdur. Hər hansı sıxıntı ilə qarşılaşdığı zaman ona kömək edə biləcək olan yalnız Allahdır. Allah insanlara rəhmət olaraq dünya həyatında qarşılaşa biləcəkləri çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün bir çox nemət yaratmışdır. İnsanın bu nemətlərdən faydalanarkən bunları müstəqil güc sahibi olan varlıq kimi düşünməsi böyük xəta olar. Çünki əslində, bütün bunları yaradan Allahdır və hər biri ancaq Allahın istəməsi ilə insanlar üçün nemətə və rəhmətə çevrilir. Sözgəlişi, xəstəliyinə görə həkimdən kömək istəyən insana, əslində, bu köməyi göstərən yalnız Allahdır. Həkim isə ancaq Allahın istəməsi ilə insana şəfa verə bilər. Eyni ilə haqqını qoruması üçün özünə vəkil olaraq hüquqşünas tutan adamın da əsl vəkili ancaq Allahdır. Vəkil ancaq Allahın diləməsi ilə bir insanın haqqını qoruya bilər. Həqiqətdə isə hadisələri ən gözəl şəkildə tamamlayan və insana nemətini çatdıran yalnız Allahdır.
Hər işində daima Allaha üz tutan, yalnız Rəbbimizi vəkil tutan bir insanın tək dostu və yardımçısı Allahdır. Allah möminlərə dilədiyi yollardan köməyini çatdırır. Bu həqiqətləri dərk edən bir insan heç bir zaman insanlardan və ya başqa güclərdən kömək ummaz. Bütün yardımın Allahdan gəldiyini bilər, hər şeyi Allahdan istəyər. Bir uğur qazanarkən, qələbə çalarkən, xeyirli bir işlə qarşılaşarkən dərhal Allaha üz tutub şükr edər, köməyinə görə Allaha minnətdarlıq edər. Həyatı boyu Allahın yardımını və dəstəyini gördüyü və bütün bu hadisələri yaradanın Allah olduğunu bildiyi üçün, məhz Rəbbimizə minnətdarlıq edər və Ona ürəkdən gələn bir sevgi ilə bağlanar. Allah insanların həqiqi dostunun və yardımçısının ancaq Özü olduğunu Quranda belə xatırladır:

İnsanın özünə məxsus olan müstəqil heç bir gücü yoxdur. Həyatının hər anında, qarşılaşdığı hər hadisədə Allahın gücünə, ona rəhmət etməsinə, lütfünü və nemətini bağışlamasına, qoruyub qayğısına qalmasına möhtacdır. Sonsuz mərhəmət sahibi olan Rəbbimiz, insanlara bütün dualarına və hər çağırışlarına cavab verəcəyini bildirərək onları yardımı ilə müjdələmişdir:

Yer üzündəki hər şeyin tək hakimi və hər insanın, hər varlığın, maddi-mənəvi hər şeyin tək sahibi olan Allahın insanın hər istəyini duyması, ağlından keçən hər şeyi bilməsi və dualarına cavab verməsi insan üçün çox böyük bir nemət və rəhmətdir.

İnsan Allahın rizasına, halal və haram həddinə tabe olaraq heç bir məhdudiyyət olmadan Rəbbimizdən hər şeyi istəyə bilər. Allah Quranda bir çox peyğəmbərlərin duasına yer vermiş və bu dualara necə cavab verdiyini bildirmişdir:

Allah «Nəml» surəsində yalnız peyğəmbərlərin deyil, sıxıntı və ehtiyac içində olan hər kəsin duasına cavab verdiyini bildirir:

Bir insanın Allahdan dilədiyi bir şeyin gerçəkləşdiyini görməsi onun üçün böyük bir sevinc mənbəyidir. Allahın hər an yanında olduğunu, onu gördüyünü, eşitdiyini, hər düşündüyündən xəbərdar olduğunu bilmək, səmimi olduğu halda Allahın ona hər işində yardım edəcəyinə, hər istəyini qəbul edəcəyinə ümid bəsləmək bir möminin Allaha olan sevgisini, təslimiyyətini və ürəkdən bağlılığını artırır.

İnsan həyatı boyu bir çox insanın ədalətsiz davranışına şahid olur. Bir çoxları ticarətində, bəziləri şahidliyində, bəziləri də bir söhbət haqqında qərar verərkən adil davranmır, öz mənafeyini qoruyur və ya ədalətli davranmağı ağlına gətirmir. Ədalət bir insanın üstün əxlaq sahibi, dürüst və səmimi olduğunun ən mühüm göstəricilərindən biridir. Cəmiyyətdə öz mənafelərinə ziyan dəyməsini belə göz önünə alaraq adil və haqlı davranan insanlara qarşı sevgi və hörmət hiss edilir. Cəmiyyət içində bu cəhətləri ilə tanınan insanlar fərqli dünyagörüşünə malik olsalar da, hörmət görürlər, hətta qəhrəman elan edilirlər.

Allah isə sonsuz ədalət sahibidir. Allah hər hökmünü ədalətlə verir. Bütün insanlar tarix boyu Allahın hüzurunda layiq olduqları əvəzi almışlar və bundan sonra da  mütləq alacaqlar. Hər insan Allahın hüzurunda etdiklərinin tam əvəzini tapacaq. Allah ədalətinin axirət günündə necə qüsursuz bir tərzdə təzahür edəcəyini ayələrində belə bildirir:

Allahın ədalətinə əmin olmaq isə insanın Allaha məhdudiyyətsiz bir sevgi və etibarla təslim olmasına vəsilə olur. Belə bir insan hansı hadisə ilə qarşılaşırsa-qarşılaşsın, Allahın ədalətinin daima təzahür edəcəyindən əmin olaraq Rəbbimizin onun üçün yaratdığı hər hadisəni sevinclə qarşılayar.